Film: De Ramp van Tessenderlo (2009)

De DVD is nog steeds verkrijgbaar aan 15,00 euro. Bij verzending komt er 4,90 euro bij.

• Je kan hem komen afhalen bij Eddy Vandepoel Vaalvijverstraat 30 3583 Paal-Beringen.

• Of je kan 15,00 + 4,90 = 19,90 euro storten op IBAN BE58 8601 0873 7079 van Focus History Paal-Beringen.

De DVD wordt dan met b-post verzonden.

Trailer 'De Ramp van Tessenderlo'

Op 21 juni 2014 werd in Tessenderlo door de Lions Club Tessenderlo en het gemeentebestuur een standbeeld onthuld ter nagedachtenis van De Ramp. "WIJ ZIJN DE TIJD"

Voor de gemeente Tessenderlo is de ontploffing van de plaatselijke chemische fabriek een eeuwig litteken. Op 29 april 1942 explodeerde 200 ton ammoniumnitraat. De fabriek en het nabijgelegen dorpscentrum werden vernield, maar zelfs in een buurgemeente als Vorst viel schade te noteren. 190 mensen vonden de dood. Daar waren ook slachtoffers uit o.a. Veerle, Vorst en Kwaadmechelen bij.

In zijn bekende werk ‘Tessenderlo Vroeger en Nu’ reconstrueerde Broeder Max anno 1960 voor het eerst wat er zich op het eind van die beruchte aprilmaand had voorgedaan. Haast een kwarteeuw later (1982) werd hetzelfde onderzoek overgedaan door René Heselmans, Stefaan Sanen en Johan Strauven, die hun resultaten bundelden in het boek ‘De Ramp – Tessenderlo, 29 april 1942’. Vandaag is de tijd een bijna even lange tijdsspanne opgeschoten en wordt het thema van de Ramp verrijkt met een nieuwe informatietelg in de vorm van een historische documentaire.

‘De Ramp van Tessenderlo’ is een twee uur durende documentaire, die de geschiedenis van de chemische fabriek vanaf het jaar van zijn vestiging (1895) tot op heden als decor benut voor de gedetailleerde wedersamenstelling van de gebeurtenissen onmiddellijk vóór en na de ontploffing.
Minutieus, van uur tot uur, wordt nagegaan hoe deze catastrofe mogelijk was, welke de rechtstreekse gevolgen waren, wat voor indruk de feiten op de bevolking maakten, hoe de reddingswerkzaamheden verliepen, op welke manier de wederopbouw van zowel de fabriek als de gemeente verliep en in welke mate Vadertje Tijd lichamelijke en geestelijke wonden kon helen. Feit is dat menig mensenleven door de explosie getraumatiseerd is. Ook vandaag nog blijft de Ramp in de herinnering levendig en getuigen verschillende gedenktekens op het grondgebied van Tessenderlo van de sluier van verdriet en leed die op 29 april 1942 over de Looienaren werd gedrapeerd.

Het filmteam van Eddy Vandepoel heeft meer dan 3 jaar aan dit project gewerkt. Tientallen ooggetuigen werden geïnterviewd, honderden foto’s verzameld, ettelijke boeken en documenten bestudeerd om inzicht te krijgen in het panorama van grote en kleine gebeurtenissen die de Ramp schraagden. Wat de film beklijvend en ontroerend maakt, zijn voorzeker de gespeelde scènes die bepaalde feiten terug tot leven roepen: de inspanningen van de Looise pastoor Keesen om op het einde van de negentiende eeuw in de gemeente via de vestiging van een chemische fabriek werkgelegenheid te scheppen, de onderhandelingen met de gebroeders Raynaud (de stichters van de onderneming), de (mislukte) redding van een jongetje dat na de ontploffing in de vernielde school tussen betonnen balken klem zat…
Verrassend zijn de teruggevonden films die destijds werden gemaakt, o.a. door de Duitse bezetter. De beelden bieden de kijker een originele blik op het drama, omdat ze onmiddellijk na de ontploffing werden gemaakt. Uiteraard zijn enkele betekenisvolle fragmenten uit deze films in de documentaire gemonteerd.

Een thema als ‘De Ramp van Tessenderlo’ kan niemand onberoerd laten. Vandaar dat enkele gerenommeerde acteurs zich graag bereid verklaarden hun steentje aan de reconstructies bij te dragen. Zo speelt Tinus Moors pastoor Keesen en is Viv Van Dingenen (zelf afkomstig van Tessenderlo!) zijn huishoudster. Marc Stroobants (uit ‘Witse’) kruipt in de huid van één van de broers Raynaud en Antje De Boeck (‘Stille Waters’) is indrukwekkend als weeklagende moeder die haar omgekomen kind tussen de puinen terugvindt.
Ook werd veel aandacht besteed aan het zoeken naar de gepaste locaties die terug de sfeer van de bezettingsjaren oproepen. Zo week de filmploeg uit naar Ham, waar het interieur van de oude pastorie de woonkamer van pastoor Keesen werd. In Loksbergen vond Eddy Vandepoel een geschikt gebouw dat het Waalse kasteel van de gebroeders Raynaud kon vervangen, en op het Beringse mijnterrein werd een vernield leslokaal nagebouwd om de reddingswerkzaamheden in de Looise vakschool na te bootsen.

Geen  moeite werd gespaard om inhoudelijk correct te blijven en de gedramatiseerde taferelen levensecht te doen overkomen. Daar hangt natuurlijk een prijskaartje aan vast. Gelukkig bezat de filmploeg een klein spaarpotje, aangelegd dankzij de opbrengst van zijn twee vorige films: “Mei ’44” (over het Engelse bombardement op Beverlo en Leopoldsburg op 12 en 29 mei 1944) en ‘Verzet en Vergelding’ (over het Limburgse verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog). Dat volstond echter niet, zodat de hulp werd ingeroepen van CERA, Tessenderlo-Chemie en de gemeente Tessenderlo. Deze instanties sprongen mee op de kar, met als resultaat dat de film ‘De Ramp van Tessenderlo’ volledig volgens de wensen van het filmteam kon worden voltooid.

Week 9 van 2009: De première van zondag 1 maart was een groot succes. Met 450 waren we, en de reacties achteraf waren gewoonweg 'FANTASTISCH', hartelijk bedankt!!!!!!

Week 8 van 2009: De 3 eerste publieksvoorstellingen waren onverwacht snel uitverkocht. Daarom nóg een extra voorstelling op zondag 8 maart om 19 uur 30. Al de voorbereidingen voor de première zijn rond. We zijn er klaar voor!!! Vandaag zondag 22 maart is de trailer al meer dan 4200 keer bekenen.

Week 7 van 2009: Door het enorme succes van de ticketverkoop hebben we besloten een extra voorstelling in te lassen, nl. op zondag 8 maart om 14 uur. Op donderdag 12 maart om 20 uur was de persconferentie. De belangstelling was groot.

Week 6 van 2009: Op maandag 2 februari begon de ticketverkoop in het Loo voor de publieksvoorstellingen van 3 en 4 maart. Het was vanaf het eerste moment een onverwacht succes

Week 4 en 5 van 2009: De trailer op de website was vanaf de eerste week een enorm succes. Na enkele weken werd hij al meer dan 2000 keer bekeken, en kwamen er vele positieve reacties binnen via mail. Ook werd er samen met Peter Meert druk besproken over de voorbereidingen van de persconferentie en première.

Week 3 van 2009: Jurie, de man achter 'VDV Computers' heeft de website een nieuwe look gegeven. De trailer staat op de 'Homepage'.

Week 2 van 2009: Samen met Marc Bertrands de ganse film nog eens bekeken en hier en daar nog wat verbeteringen aangebracht.

Week 1 van 2009: Freddy McLennon, een van onze medewerkers is begonnen aan de trailer.

Week 52 van 2008: Samen met Peter Meert van de 'Evenementencel Tessenderlo' de nodige afspraken gemaakt voor de première.

Week 50, 51 van 2008: Het einde is in zicht; nog enkele kleine opnamen en details en de film is klaar. De première is voorzien voor zondag 1 maart 2009 in C.C. Het Loo te Tessenderlo.

Week 49 van 2008: Bericht gehad van Tessenderlo Chemie; ook zij gaan ons financieel steunen.

Week 48 van 2008: Bericht gehad van Peter Meert dat het schepencollege positief gereageerd heeft op zijn voorstel. Het gemeentebestuur gaat ons financieel en logistiek steunen.

Week 45, 46, 47 van 2008: Op maandag 17 november vergadering met mensen van het gemeentebestuur van Tessenderlo. Peter Meert van de evenementencel van de gemeente gaat een plan voorleggen aan burgemeester en schepencollege om eventuele financiële en logistieke steun te bekomen.

Week 44 van 2008: Op woensdag 29 oktober opnamen gemaakt bij Tessenderlo Chemie. Korte interventie van Kathleen Iwens, communicatieverantwoordelijke van de fabriek.

Week 42, 43 van 2008: Op 25 oktober opnamen gemaakt met acteur, 'enkele minuten voor de explosie'

Week 41 van 2008: Op zaterdag 11 oktober opnamen gemaakt met Antje De Boeck. Zij brengt net voor de aftiteling een jeremiade over de ramp.

Week 37, 38, 39, 40 van 2008: Op zaterdag 4 oktober naar ontmoetingsdag geweest bij Cera (sponsor) in de KBC-gebouwen in Brussel. Op zondag 5 oktober in het oude schooltje van Bokrijk opnamen gemaakt met Gitte en Lisa Verlinden.

Week 35, 36 van 2008: Contact gehad met de mensen van Bokrijk om in het historische schooltje een opname te maken. Opname gepland voor begin oktober. Ook al begonnen met de aftiteling van de film en het ontwerp van de affiche.

Week 34 van 2008: Opname gemaakt van Jefke de Blinde (acteur). Jozef Verwimp, alias Jefke de Blinde, maakte na de ramp liedjes over het gebeuren.

Week 32, 33 van 2008: Bezig geweest met de montage. Hier en daar nog teksten gemaakt en aangepast.

Week 31 van 2008: In de straten van Tessenderlo nog bijkomende opnamen gemaakt met Marc Bertrands, de gids in beeld.

Week 30 van 2008: Het decor in de mijngebouwen is nu volledig afgebroken en opgeruimd. Samen met een explosievendeskundige proeven gedaan met ammoniumnitraat om het tot ontploffing te brengen. Het is de bedoeling om een kleine hoeveelheid van het product te laten exploderen en er een opname van te maken.

Week 26, 27, 28, 29 van 2008: Bezig geweest met de montage van de film en hier en daar nog bijkomende opnamen gemaakt.

Week 25 van 2008: Zondag 22 juni naar Gent geweest voor filminterview met oostfronter Oswald Van Ooteghem. Het Vlaams Legioen dat vocht in Rusland nabij Leningrad, hield zelfs een geldinzameling voor de geteisterden van Tessenderlo.

Week 24 van 2008: Montage.

Week 23 van 2008: Zaterdag 7 juni begonnen aan de afbraak van het decor in de mijngebouwen. Alles behalve de schoolbanken gaat naar het containerpark .

Week 22 van 2008: Montage.

Week 21 van 2008: Montage.

Week 20 van 2008: Vanaf nu iedere avond aan de montage werken.

Week 19 van 2008: Op 13 mei de buitenopnamen gemaakt op de site van de mijn in Beringen; hieronder enkele foto's.

Week 18 van 2008: Enkele foto's, gemaakt tijdens de opnamen in de mijngebouwen van Beringen

Week 17 van 2008: Omdat bij de geplande opnamen van 26 april één van de hoofdacteurs met koorts in bed lag, zullen we op 13 mei de voorziene buitenopnamen maken.

Week 16 van 2008: Omdat de opnamen met de jongen die sterft tussen twee balken, nogal complex zijn, houden we woensdagavond een oefening, samen met Michel Nelis (beeldregie) en Wies Vrancken (regie). Zaterdag 19, zondag 20 en zaterdag 26 april worden de opnamen gemaakt. In totaal zijn er 20 acteurs die hun beste beentje zullen voorzetten. Paulette Sprengers en haar team van het Hasselts Toneel staan in voor de kledij. Carine Daems en haar team van het Rode Kruis zullen zorgen voor de nepwonden.

Zaterdag 19 en zondag 20 april opnamen gemaakt in de mijngebouwen, samen met Michel Nelis en Wies Vrancken van Melior 2007 (filmploeg uit Genk). Vlaamse topactrice Antje De Boeck heeft mee geacteerd.

Week 15 van 2008: Deze week bezig geweest met de belichting. Het decor is met ongeveer 4000 Watt belicht.

Week 14 van 2008: Antje De Boeck, Vlaamse topactrice, zal mee acteren in deze scène.

Week 13 van 2008: Beslist om nog 4 oude schoolbanken bij te halen en het decor groter te maken.

Week 12 van 2008: Vandaag, Paasmaandag, heb ik de laatste hand gelegd aan het decor in Beringen. Misschien hier en daar nog wat details en nog een aanhangwagen rommel en stof aanvoeren om het geheel 'af ' te maken.

Week 11 van 2008: Betonnen balken gemaakt van isomo. Cera heeft de beloofde financiële steun op onze rekening gestort. Onze oprechte dank hiervoor !!!!!

Week 10 van 2008: Behangpapier (steenstructuur) gehaald en muren deels beplakt om beschadigde partijen te creëren.

Week 09 van 2008: Deze week heb ik de muren geverfd van het decor op de mijnsite van Beringen. Ook isomo gehaald om nep betonnen balken te maken.

Week 08 van 2008: De montage van de kortfilm over pastoor Keesen en de gebroeders Raynaud is klaar.

Week 07 van 2008: Op zondag 17 februari kwam Loksbergen aan de beurt om opnamen te maken. Op het prachtige kasteel van Willy en Hilda Gijsens woonden voor één dag de gebroeders Raynaud.

Week 07 van 2008: Op zaterdag 16 februari opnamen gemaakt op de oude stationssite te As. Pastoor Keesen reist met de trein naar het Waalse Moustier-Sur-Sambre. Zoals je kan zien aan onze acteurs, had Paulette Sprengers van Het Hasselts Toneel, verantwoordelijk voor de kledij, alweer haar beste ensembles uit de kast gehaald.

Week 06 van 2008: Op zaterdag 9 februari opnamen gemaakt in en om de oude pastorie van Oostham. Met Viv Van Dingenen als meid en Tinus Moors als Pastoor Keesen. De resultaten zijn prachtig. Nu zaterdag en zondag: opnamen in As en Loksbergen.

Viv Van Dingenen en Tinus Moors

Week 05 van 2008: Op dinsdag 29 januari zijn Dolf Mertens en Leon Vandermaesen van het Looise revuegezelschap 'De Boubinels' begonnen met de opbouw van het decor in de mijngebouwen. Omdat er geen gaten in de muren mogen geboord worden (beschermd gebouw), is het altijd niet even simpel, maar iedereen kan direct zien dat het stielmannen zijn. Op twee muren zijn de latten al bevestigd, klaar om er de pvc-platen tegen te bevestigen. Die pvc-platen worden dan met latex verf en behangpapier bewerkt en vormen zo de beschadigde muren van het klaslokaal.

Week 04 van 2008: Op zaterdag 26 januari samen met enkele mensen kijkje gaan nemen in de oude pastorie van Oostham en het kasteel van Loksbergen om ter plaatse de situatie te bekijken en de camerastandpunten ed. te bespreken. (Michel Nelis, Tiffany van Turenhout en Eddy Vandepoel. Onze regisseur Wies Vranken was spijtig genoeg ziek).

Week 03 van 2008: Zaterdag 19 jan. Ter plaatse in de oude badzaal van de mijn bespreken we hoe, waar en hoe groot we het decor zullen maken. Op de foto kun je zien welke plaats we uitgekozen hebben.

Week 02 van 2008: Na het indienen van de nodige documenten en het afsluiten van de noodzakelijke verzekeringen hebben we van de NV mijnen groen licht gekregen om de mijngebouwen te gebruiken.

Week 01 van 2008: De screentest was een groot succes: 12 kinderen hebben zich aangeboden; zij krijgen allemaal een rol in de film. Natuurlijk zijn er hoofd- en bijrollen.

Sreentest Dommelhof Neerpelt. Op zaterdag 5 januari 2008 is er om 13 uur een screentest voor kinderen in het Dommelhof te Neerpelt. De geselecteerden kunnen dan mee acteren in het tweede scenariostuk dat zal verwerkt worden in de film 'De Ramp van Tessenderlo'. De eigenlijke opnamen zullen in maart of april gebeuren.

Kortfilm 1: Pastoor Keesen gaat naar Wallonië. De eerste opnamedag is gepland op 9 februari 2008 in en om de oude pastorie van Oostham. De tweede opnamedag zal doorgaan op 16 februari 2008, in de oude stationssite van As (Kolenspoor). De derde opnamedag is gepland op 17 februari 2008 in en rond het kasteel van Loksbergen.

Marc Stoobants (acteur bij 'Witse') en Viv Van Dingenen (actrice bij 'Katarakt') plus nog verschillende minder bekende acteurs en figuranten zullen hun beste beentje voorzetten om het geheel te doen slagen.

Momenteel bezig met de organisatie van de reconstructies (kortfilms) die in de documentaire verwerkt worden. Dwz.: acteurs en locaties zoeken en afspraken maken.

Walter Willems, onze 'huiscomponist', heeft intussen zijn eerste cd afgeleverd. Filmmuziek om in de documentaire te gebruiken.

Op woensdag 24 oktober 2007 hebben we op het fabrieksterrein opnamen gemaakt. Exact op de plaats waar destijds de ontploffing plaats vond.

Vrijdag 14 september 2007 naar het Koninklijk Belgisch Filmarchief in Brussel geweest om er een Duitse propagandafilm uit 1942 te bekijken. Er waren 120 seconden bij van kort na de ontploffing. Fantastische beelden; veel Looienaars zullen er zich zeker op herkennen. Ondertussen hebben we de beelden ontvangen en zijn de gebruiksrechten betaald. Met deze historische beelden kunnen we de documentaire stofferen.

De volgende personen die de ramp overleefden, deden hun verhaal al voor de camera:

Anna Camps: was enkele weken voor de ramp ontslagen uit de fabriek; verschillende van haar vriendinnen stierven.

Eugeen Dirix: moest die bewuste dag met het paard naar de merrie en kon niet naar school. Zijn kameraad naast wie hij normaal op de bank zat, overleefde de ramp niet. Het hoofd van René Knockaert was gekneld tussen een metalen balk en de bank. De plaats waar Eugeen normaal gezeten had, was volledig verbrijzeld.

Lisa Geboes: zat in de meisjesschool. De leerlingen waren bezig met een opstel over 'De lente'. Lisa's vader , haar broer en zus overleefden de ramp niet. Lisa is spijtig genoeg onlangs overleden.

Maria Janssens: zat ook in de meisjesschool en ging na de ontploffing op zoek naar haar zwaargewonde zus.

Simonne Luyten: woonde met haar ouders in de Diesterstraat (recht tegenover de Aldi winkel; het huis staat er nog). Een groot stuk metaal slingerde door het dak van de woning. Simonne verloor haar rechterbeen en rechteroog.

Jozef Stevens: was oud-scout en woonde in Aarschot. De ontploffing deed in Aarschot vensters sneuvelen. Jozef besloot met 6 vrienden naar Looi te fietsen en te helpen. Zij kregen een zware taak. In de meisjesschool werden delen van mensen binnengebracht: armen, benen, rompen enz... Zij puzzelden de lichamen terug in elkaar en legden deze dan in klaarstaande kisten. Die brachten ze dan naar de middenbeuk in de kerk.

Emiel Van Thienen: was leerling in de lagere school. Na de ontploffing sprong hij door het raam en liep naar huis. Op het Lichtveld vond hij zijn totaal vernielde huis. Twee van zijn broers stierven.

René Van Thienen: was leerling in de vakschool. Zijn leslokaal bevond zich op ongeveer 200 meter van de krater. René werd zwaar gewond.

Er staan nog verschillende personen op de lijst om geïnterviewd te worden.

Op woensdag 8 augustus 2007 zijn we gestart met de opnamen “de gids in beeld”. D.w.z.: Marc Bertrands, de tekstschrijver, is onze gids in de film. Hij loodst ons door Tessenderlo en omstreken met de nodige uitleg en commentaar.

Om aan de Looienaars te tonen hoe de chemische fabriek in Tess'lo is terechtgekomen, gaan we in de documentaire een kortfilm verwerken met acteurs ed. We keren dan terug naar 1892. Pastoor Keesen lag aan de basis van het hele gebeuren. Hij kende de gebroeders Raynaud die in Wallonië woonden. Na heel wat onderhandelen kon hij dit duo overtuigen om in Tess'lo een explosievenfabriekje op te richten. Later is dat Tessenderlo Chemie geworden. De lokaties om deze opnamen te maken, zijn: de oude pastorie van Oostham, het Kolenspoor van As en het kasteel van Loksbergen. Deze opnamen gaan in februari 2008 door.

Om voor de filmopnamen een ingestort klaslokaal te reconstrueren, hebben we van de Vriendenkring van het Mijnmuseum in Beringen een deel van de vroegere badzaal ter beschikking gekregen. Ook de eigenaar van de gebouwen, de NV Mijnen, heeft zijn toestemming gegeven.

In januari beginnen de decorbouwers van het revuegezelschap De Boubinels van Tessenderlo aan een exacte kopie van het bewuste klaslokaal van de vakschool, waar Jefke Timmermans uit Schaffen het leven liet. De opnamen zullen in april 2008 gemaakt worden.

Het is de bedoeling om een reconstructie (kortfilm in zwartwit) te maken van de chaos die er heerste in dat bewuste lokaal tijdens de hulpverlening. (zie foto hieronder)

Dankzij de beloofde financiële steun van Cera (zie sponsors) kunnen we dit perfect realiseren.

Op de linker foto kan je zien hoe Jefke Timmermans met zijn benen in het ijle hing.

Rechts zijn bevrijding; hij was toen reeds overleden.

Deel van een brief van broeder Flavius aan zijn broer, kort na de ramp. De tekst werd letterlijk overgenomen met inbegrip van de oude spelling.

 …Hoe het gebeurde ?

Het was voor 11 ½ u. op woensdag 29 april. Ik had een slechte voormiddag gehad . Vies gezind, niet tevreden over de huiswerken!... Een zestal jongens waren juist aan het bord geweest om elk een equatie* op te lossen, nu zouden we ze gezamenlijk één voor één nazien. Ik stond tegen de muur aan de eerste bank, aan ’t wasbakje. Alle aandacht was gericht op ’t bord. Ineens een geweldige luchtverplaatsing die mij op den grond sloeg… gekneusd en gewond en bebloed, afwachtend op een zoogemeende tweede bom… daarop een aanhoudend lawaai, en gedruisch en gerinkel van ineenstortende gebouwen en daken en vloeren en ramen en ruiten.  Ik kroop recht en wou naar buiten kruipen… ’t was pikdonker… alleen ’t gekerm en ’t geroep van de jongens duiden mij den weg aan… Hoe de jongens en ik buiten geraakten begrijp ik nog niet… Op de speelplaats was het nog even donker van de weggeslingerde vuiligheid, zand, kalk van ingestorte huizen en gebouwen en aciden… Toen het weer normaal licht was, is de helft van de jongens door de hopen puin heen of langs de boerderij naar huis gevlucht. De anderen drongen zich wenend en smekend rond mij… al wat we zagen waren vuil gele of grijs bebloede gezichten en hoofden en handen… en daar stonden we zonder gerief of hulpmiddelen temidden van puinhopen waar nog stofwolken opstegen, zelfs geen water. Vreselijke momenten ! Daarbij een hels geraas en gesis dat van boven ’t fabriek opsteeg. “Broeder, Broeder daar ligt Victor Van Assche dood”  Een doodbrave jongen van 16 jaar. Hij ging juist buiten op de speelplaats als de ontploffing gebeurde en werd gepakt door een stuk ijzer… De engel lag daar met gekloven schedel, de hersens ernaast.

’t Verdriet beschrijven van den vader en de moeder, die meters ver op haar knieën naar haar jongen kroop is niet mogelijk. En toch was ’t maar een begin van de ijselijke tonelen die mij te wachten stonden.  Nadat mijn jongens naar huis waren, sukkelde ik naar de speelplaats… hier was het erger: twee doden van de 2^de klas, en een met gekloven schedel van de 3^de klas, die ’s avonds overleed; daarbij zeer veel gekwetsten. Er waren hier meer stukken op het dak terechtgekomen, er was geen verdiep en gansch de daken kwamen op de arme schaapkens neer.  In de eerste klas waren er in de vijftig leerlingen, gansch ’t dak was ingestort.  De bengels waren onder de banken gezakt en kropen naar buiten, uitgenomen twee, die de broeder er zelf uithaalde. Terug naar onze speelplaats komende zag ik een gansche karavaan gekwetsten komen aanlopen van de vakschool: wat een ellende !  Men wou weg van de plaats van het onheil… men wou water… en een goed woord… een hulp…een bescherming… een steun… Achter hen kwamen de zwaar gekwetsten aangesukkeld of gedragen… Hier viel er een… daar legde er zich een neer… Verder in den hof viel er een dood… uitgebloed… dan kwam men er met stervende aangesukkeld… hier geholpen met een schietgebed, daar met een woordje troost en aanmoediging; een paar helpen sterven… enkelen omwonden met stukgescheurde stores (draperieën) en dan naar de vakschool… Daar zag ik onzen vader assistent Theodoor wegdragen, zoveel als dood. Hij was ’s avonds tevoren aangekomen om te inspecteren… In de eerste klas beneden van de vakschool hoorde ik roepen en kermen… Daar naartoe… Broeders en priesters, Duitschers, ouders en familieleden waren bezig met de jongens van onder de puinen te halen. Recht voor mij hing er een braaf manneke van 16 jaar tusschen twee zware balken gekneld met zijn hoofd; nu eens roepend naar moeke, dan weer naar den Broeder, dan naar Ons Lieve Vrouwke, dan een stukje Weesgegroet biddend, dan weer kermend en wenend en zo met volle verstand, half gescalpeerd tot 3 en een half uur lang. En maar niet kunnen redden… ik zou nog mijn hoofd tegen de muur slaan als ik er aan denk… De twee balken wilde men vaneen wringen op gevaar af van ’t los stuk muur dat de twee balken van een hield te doen vallen… Terwijl ik een jongen wegdroeg , deden ze het toch: een nieuwe groep Duitschers , en wat ik voorzien had, gebeurde… ’t hoofd werd gansch verbrijzeld… Zijn kameraad hing nevens hem met één been tusschen dezelfde balk en met zijn hoofd omlaag… rond vier uur hebben wij hem nog levend kunnen wegdragen… Ondertusschen waren ouders en andere redders maar bezig met steen en balken van onder ons voeten weg te nemen om hun jongen te helpen die onder de puinen lag… sommigen kreunend, anderen vermorzeld… Boven ons hoofd zagen wij de twee beenen van onzen goede Broeder Gonzaga, bedolven onder een massa balken en meubels en vuiligheid… ’t was slechts rond vijf uur dat de Duitschers zijn lijk hebben kunnen beneden halen… Die brave broeder die met mij gestudeerd heeft en met mij zijn jubilee moest vieren dit jaar. Hij was hier pas een tien dagen, mijn beste vriend vervangend, die naar Turnhout was verhuisd.

Broeder Gonzaga was in ’t begin van den oorlog juist uit Kongo teruggekeerd en wachtte met ongeduld om terug te gaan. De Heer wilde het anders en gaf hem reeds zijn loon. Broeder Sigolinus, de broeder van de drukkerij en van de magazijnen de verzendingen, werd verleden woensdag te St. Truiden begraven, als tweede broederslachtoffer. Hij werd getroffen aan ’t hoofd  en ’t gezicht, gelijk iedereen dachten we toch ’s avonds als we ons ook eindelijk eens lieten verzorgen moest hij aanstonds geopereerd worden, want hij had een schedelbreuk. De Heer heeft hem ook bij zich genomen. Wonderlijk, he ! O.L. Heer komt al de braafsten halen, en dat was ook zoo bij de jongens van de school, en van de vakschool vooral…

Om nu voort te vertellen: aan ’t ander uiteinde van ’t gebouw was gansch ’t gebouw ingestort, 11 jongens begraven van de 18 tezamen met hun meester. Daar waren de andere broeders dapper en met waren heldenmoed hun jongens aan ’t redden. In ’t midden hield ’t plafond stand, maar ze kregen ’t bovenste verdiep op hen: hoe die jongens naar beneden geraakt zijn weet niemand, zelfs de broeder niet die er les gaf. Zelfs een jongen met gebroken beenen hebben ze naar beneden gehaald. ’t Was een inwonende leerling. Zijn één been is afgezet tot boven de knie. (zijn teen jeukt nog altijd zegt hij!) Twee andere internen zijn dood. De eene op den slag dood door een stuk ijzer (’t braaf manneke had ’s morgens nog bij ons de mis gediend) en de andere brave jongen hebben ze ’s zaterdags van onder de puinen gehaald.

Wat tooneelen we ondertusschen beleefd hebben dien namiddag zal ik maar niet proberen te beschrijven. Wat kan een vader en een moeder veel lijden ! Ook bij de jongens waren er veel dapperen! Een zat er een onbeweeglijk, armen gekruist, met een potlood in de hand, een balk op zijn hals: men moest de balk doorzagen om hem naar beneden onder zijn bank te laten zakken: Ondertusschen hield hij zich moedig. Een ander kon niet meer spreken van de kalk en de vuiligheid, zat onbeweeglijk, alleen met zijn hand nu en dan een tikje gevend op de bank om ons te verwittigen dat hij daar onder de puinen zat.

De dooden en erg gekwetsten werden nevens de school op onze wei in lange rijen neergelegd, ook die van ’t fabriek.  Daar kwamen dan de familieleden hun teergeliefden jongen of man of broer of dochter of zuster of moeder erkennen… Ge kunt denken wat er daar gebeurd is… De dooden worden naar ’t schoollokaal van de zusters gedragen en de gekwetsten naar Diest , Leuven en Brussel vervoerd. ’t Rood Kruis (waarbij vele parade menschen), de Duitsche dokters en ziekenverplegers, maar vooral onze zusters, onze priesters en onze dokters hebben zich heldhaftig gedragen.  Onze priesters ontzagen niets om toch maar bij de gekwetsten te geraken in de vakschool en in ’t fabriek en hun de H. Olie toe te dienen. In een van de lokalen van de vakschool, waar twee klassen leerlingen bedolven waren, hebben de jongens luidop hun akte van berouw gebeden en daarna luidop Weesgegroetjes gebeden terwijl we hun aan ’t redden waren: Nog steeds hoor ik hun smekende stemmetjes als engelen in de nacht.  Waarlijk op zulke oogenblikken , op zulke uren en dagen moet men om zoo te zeggen van zijn hart een steen maken, om zich maar niet te laten verteederen door ’t gene wat rondom gebeurt. ’s Nachts herleven we nog wel die uurtjes, maar dat zal stilaan slijten. De eerste nachten sliepen we in den kelder. Dan hebben we een “villa” gereed gemaakt op de boerderij voor vier man. De overigen slapen in den refter of eetzaal, speelzaal, bureel, ontvangstzaal, kapel en al wat ge wilt, want ’t is maar één zaal die dient voor alles: boven het plafond is ’t een steenen vloer van een slaapzaal en zoo zijn we daar in ’t droog…

’t Koor van onze kapel is nu onder dak en afgesloten. Morgen hebben we voor de eerste maal terug H. mis in ons klooster (?)  Verder zijn we naarstig bezig met… opruimen en wat nog van waarde of dienstig is weg te bergen in kelders en in onze slaapplaats, eetzaal dat ook als stapelplaats moet dienen. De eerste dagen hebben onze broeders van Lummen, Leopoldsburg en St. Truiden veel mee genomen om nog te redden tegen de regen. Gelukkig is ’t weer nog meegevallen! Ge kunt denken dat er nog ten minste enkele millioenen frank aan machienen  en materiaal staat. Groepen van passieve luchtafweer (Duitsers), van pompiers, van Vrijwillige Arbeidsdienst, van Padvinders hebben ons zeer veel dienst bewezen en helpen ons nog: zelfs op zondag en hoogdag zijn we in volle actie!  En zoo zijn we ’s avonds gelukkig onder de lakens te kruipen.

Men wordt dag aan dag meer gehecht aan de plaats van de ramp.  De handen worden wel wat ruw, gekneusd en gekwetst en vol splinters, maar dat wordt ge gewoon en ’s morgens is men weeral gejaagd om aan ’t werk te gaan.  Zoo is ’t ook bij de menschen in ’t dorp: iedereen wil zijn huisje terug optrekken en in orde brengen: een bijenkorf is er niets tegen.  En dan de duizenden en duizenden bezoekers die de verwoesting eens willen zien… De eerste week mochten ze zelfs niet in het dorp.  Nu mogen ze langs de voornaamste straten defilleeren en al die naar Scherpenheuvel komt wil langs Tessenderloo om. Nu heeft iedereen kennis bij den eenen of den anderen broeder om in ’t klooster te geraken en de school en de vakschool af te zien. ’t Was ook de moeite waard de eerste dagen.  Men kan het niet overdrijven: geen enkel muur van ’t zoo groot klooster is om zoo te zeggen gespaard gebleven: overal scheuringen op zijn minst.  En dan die vervaarlijke gevaarten van ijzeren daken die in klassen en zalen en speelplaatsen lagen.  Om een voorbeeld te geven van de kracht van de ontploffing en de luchtdruk, een volle ijzeren staaf van ’n zes cm. dik kwam in zijn volle lengte tegen een boom aan en krulde zich als een slang rond dien boom: als ge van zijn leven noch naar Tessenderloo komt moet ge eens vragen naar dien boom van kennis van goed en kwaad, want ze zullen dien zoo laten als gedachtenis.  Als de ramp ’s nachts had moeten gebeuren dan zou er van Br. Flavius en de andere Broeders niet veel meer overgebleven zijn.  Ik sliep boven de vakschool, 3^de verdiep a.u.b. gansch mijn boeltje is naar beneden gedonderd en onder de puinen begraven of aan flarden.

Nu ge een klein denkbeeld hebt van ’t gene in onze scholen en in ’t klooster gebeurd is, kunt ge een weinig de ellende inbeelden van de menschen uit het dorp. Gansch het deel van ’t centrum van Tessenderloo dat in de richting van de wind lag is evenwel geteisterd en vernield.  Overal gekwetsten, dooden of verminkten.  Droevige gevallen zouden we u nog kunnen vertellen.  Sommige huisgezinnen zijn waarlijk zeer erg beproefd.  Vader of moeder en dochter en twee jongens in de vakschool uit één huisgezin zijn omgekomen of zeer zwaar gekwetst.  ’t Fabriek gelijkt op een hoop oud ijzer, een oude rommel van betonnen blokken en meer ander vuiligheid.  De hangaar en werkhuizen van waschpoeder die boven de stapelplaats van de nitrate d’ amoniaque die diep onder den grond gelegen was en die in verbinding stond met de silo’s is nu herschapen in een trechter van ongeveer 20 meter diep en 60 meter doormeter.

Ze hebben twee dagen gewerkt om den betonnen weg waar ze waschpoeder aan ’t laden waren bloot te leggen.  Ze zijn nog altijd aan ’t graven en aan ’t zoeken naar vermisten!  Verschillende groepen werklieden uit de mijnen of van andere dorpen en steden lossen elkaar af.  Nu en dan weet men een deel of deeltje van een lijk boven te halen.  Vandaag 17 mei hebben ze nog een lijk bloot gegraven.  Ons land en onze wei is reeds verschillende keeren door een ploeg afgestapt geweest om stukken van slachtoffers te vinden die weggeslingerd werden. 

Een landman werd door de luchtdruk opgenomen en een honderdtal meter verder geworpen om dan ongedeerd naar huis te vluchten.  De huisjes rondom ’t fabriek zijn een hoop stenen en puinen.  ’s Anderendaags was een moedertje bezig met haar drie kleine schaapkens van kinderen hun klederen en hun gerief van onder de puinen te halen.  Als ik voorbij kwam zij ze heel naïef: “Had dat nu toch op een zondag gebeurt, Broeder, dan hadden we toch nog onze zondagsche kleeren aan maar nu hebben we niets meer.

Een zekere vader Peys uit Vorst liep van den eenen kant van de vakschool naar den anderen om te zien zijn twee zonen niet bovengehaald werden.  Na twee uren kreeg hij niets anders dan twee vermorzelde lijkjes.  Toen hij thuis kwam vernam hij dat zijn broer in de fabriek omgekomen was.  Een andere vader uit Kwaadmechelen, weduwnaar met 8 kinderen en een oude grootmoeder vloog in de lucht met zijn 30.000 fr. die hij altijd bij zich droeg .  En zoo kan ik voortvertellen over de akelijkste gevallen die zich voordeden.  Wonderlijke samenloop van omstandigheden;  Als O.L. Heer U moet hebben vond hij U toch, ziet ge wel.

Had ik of Broeder Romanus die in de klas neven mij stond vooraan in de klas gestaan dan waren we alle twee verpletterd geweest onder de tusschenmuur die gansch ingestort is.  Boven de klas juist boven mijn lessenaar ligt er nu nog een groot stuk poutrel  uit de fabriek te bengelen op een kap van een Fransch dakvenster.  ’t Mocht niet naar beneden komen ziet ge wel want mijn uur was nog niet gekomen. 

‘t Was woensdag en dus beurs te Brussel geloof ik, zoodat verschillende ingenieurs en heeren van ’t fabriek daar hun redding gevonden hebben.  Bij de Zusters is er geen enkel doode te betreuren.  Ook niet in de bewaarschool die nochtans ingestort is. 

Niettegenstaande de vernieling zoo erg is, telt men toch minder dooden dan men in den beginne dacht;  nog geen 200 in ’t geheel .

Wij hebben in onze school in verhouding ’t grootste deel.  Twee Broeders en twee meesters, 39 leerlingen van de vakschool en 4 van de lagere en middelbare school.  Op de vakschool waren er ongeveer 216 jongens aanwezig en op onze school 120. Alhoewel 47 dooden in ’t geheel iets verschrikkelijk is, moeten we O.L.Heer danken dat er niet meer zijn.  Als we eens rondom ons kijken konden we honderden dooden gehad hebben.  Dan moeten we daar nog bijtellen onze teergeliefde gekwetsten: zware, minder zware en lichte.  Twee meesters zijn zeer erg toegetakeld.  Waarschijnlijk zou men een been moeten afzetten van een van de meesters; daarbij heeft hij een gebroken arm en sleutelbeen.  Een ander is gansch zijn sleutelbeen en schouder vermorzeld.  Bij de leerlingen is het al niet minder erg: been af, armen en sleutelbeen gebroken, schedelbreuken, oog uit, voet af, hand verpletterd, ribben gebroken, diepe vleeschwonden, stuk van neus of oor af.  In een woord veel verminkten en litteekens.  ’t Eerste halfuur kwam er een jongen van de vakschool naar mij geloopen met een stuk plank op zijn rug waarvan een stuk van wel 5 cm. in ’t vleesch van zijn rug zat.  Ik wou het er voorzichtig uittrekken maar de jongen schreeuwde moord en brand.  Hij heeft zicht dan te zamen met zijn broer op ’t gras neergezet en als ik een uur daarna voorbijkwam had zijn broer het stuk hout er uitgepeuterd.  Veel jongens zijn gevlucht tot buiten het dorp en daar dan verzorgd geworden.  Om u een gedacht te geven van de diepe rouw en ’t verdriet rond Tessendeloo :  wij hadden dooden in de vakschool van 22 verschillende plaatsen.  God weze die brave zieltjes genadig en helpe en trooste  die zoo zwaar beproefde ouders en familieleden…

Gansch Tessenderloo is volop aan den wederopbouw.  Met koppige traagheid en met den krop in de keel zijn ze aan ’t opruimen gegaan,……

*equatie : algebraïsche vergelijking

Dodenlijst (alfabetisch) met leeftijd en woonplaats.

Van de in het vet gedrukte namen hebben we al een foto, dankzij de verzamelaars van bidprentjes.

Er ontbreken er nog 6, waarschijnlijk bestaan er geen foto's van deze slachtoffers.